نسخه استرالیایی برای شب های تهران - وبلاگ عینک مرکوری

به گزارش وبلاگ عینک مرکوری، خبرنگاران: گردشگری شبانه در پایتخت به دلیل بعضی مخالفت ها در مقابل علاقه شهروندان، به جهت مخفیانه راهنمایی شده است.

به گزارش وبلاگ عینک مرکوری همزمان با راه اندازی چندین خیابان غذا در شهر تهران به عنوان نماد اولیه شکل گیری گردشگری و زیست شبانه در چند سال گذشته، یکی از خیابان های اصلی شهرک غرب واقع در منطقه دو تهران، به این کاربری یعنی استقرار کافه های متحرک غذا اختصاص پیدا کرد. اما پس از چند هفته از فعالیت غرفه های واقع در این خیابان، با بروز اختلافات دولت و مدیریت شهری بر سر چرایی و نحوه شکل گیری زیست شبانه در تهران، عملا فعالیت این غرفه ها در قالب خیابان غذا تعلیق شد تا این دو نهاد متولی به یک جمع بندی معین برسند. از همین رو اواخر سال گذشته این خیابان غذا که با استقبال زیاد ساکنان محدوده برای گذران اوقات فراغت در شب روبرو شده بود، برچیده شد. اما نکته جالب آنکه تعطیلی فعالیت این کافه ها در این خیابان از منطقه 2، به معنای تعطیلی کامل آنها نبود. کمی بعد، این خیابان غذا با تغییر شکل فرمی، در جوار یک کارگاه مترو در نزدیکی همان خیابان (شمال میدان صنعت) شکل گرفته و مجددا مورد استقبال اهالی محله قرار گرفته است.

در این میان اما بعضی از کارشناسان شهری معتقدند، شکل گیری این گونه از گردشگری شبانه در نقطه ای از تهران (راه اندازی غرفه های غذا در کارگاه مترو) نشان می دهد: مدیریت شهری تحت تاثیر نابلدی و وجود مخالفت هایی در مدیریت شهری و دولت، یکی از امکانات گردشگری شبانه را که در قالب خیابان های غذا نمود پیدا نموده استتار نموده است. به این معنا که مدیریت شهری از یک سو به دلیل ناتوانی از رفع مخالفت ها و حل مقاومت ها و از سوی دیگر ناتوانی در پاسخ دهی به احتیاج شهروندان، یک جهت مخفیانه برای ادامه زیست شبانه در بعضی مناطق شهری را انتخاب نموده است. به نظر می رسد شکل گیری این خیابان غذا در جوار کارگاه مترو دارای دو اشکال اساسی است. اشکال اول به کیفیت نامناسب چهره و منظر غرفه های واقع در این محدوده باز می گردد. اشکال دیگر نیز رسمی نبودن این خیابان غذا است. به گونه ای که بخش زیادی از شهروندان نسبت به این محدوده که به فروش و توزیع غذا در شب می پردازد، شناخت کافی ندارند و از همین رو اهداف اصلی شکل گیری گردشگری شبانه در شهر تهران که یاری به اقتصاد شهری و ایجاد فضاهای تفریح برای خانواده ها در شب همزمان با ایجاد امنیت است، تحقق پیدا نمی نماید.

این در حالی است که از حدود دو سال پیش تاکنون، از زمان شکل گیری نخستین خیابان غذا به صورت رسمی در خیابان سی تیر تهران نوع استقبال شهروندان از حضور کافه های سیار در این خیابان در ساعات پایانی شب نشان داد، توسعه خیابان های مشابه در نقاط دیگری از شهر می تواند به یک احتیاج شهروندان در حوزه تفریحی-فراغتی پاسخ دهد. پایتخت نشین ها با استقبال از کاربری گردشگری-تفریحی خیابان سی تیر، طی دو سال اخیر، ضمن اعلام خاموش نارضایتی از شب مردگی کهنه در شهر، نشان دادند: تهران، هم به لحاظ وجود مکان های بکر و هم از بابت استعداد شب گردی شهروندان، در حال حاضر به طرح های مشابه برای راه اندازی پاتوق های شبانه همچون کافه های سی تیر احتیاج دارد تا فقر مراکز مخصوص اجتماعات شهری و گذران اوقات فراغت در شبانگاه، در کمترین زمان ممکن و به خصوص در دوره جدید مدیریت شهری رفع گردد.

چراکه استقرار کافه های غذا در این بخش از شهر تهران، شب گردی در قسمت کوچکی از محدوده شب مرده تهران را رونق اولیه داده است. درحالی که خیابان 30 تیر تا پیش از برپایی کافه ها، یکی از خلوت ترین نقاط پایتخت در خارج از وقت اداری محسوب می شد اما دو جاذبه معبر سنگفرش شده مخصوص پیاده روی و کافه های چای و غذا و تنقلات و حتی فروش صنایع دستی، جنس تازه ای از عبور و مرور شب در تهران را رقم زده است. اما در این میان بعضی از کارشناسان شهری معتقدند تمرکز این شکل از گردشگری شبانه در یک نقطه از شهر تهران همچون خیابان سی تیر یک نارسایی نیز دارد. ازآنجاکه این خیابان در نیمه جنوبی شهر واقع شده، طولانی بودن زمان سفر برای ساکنان نیمه شمالی شهر می تواند یک عامل بازدارنده از مراجعه مداوم به این نقطه از شهر باشد. به همین دلیل به نظر می رسد، شکل گیری خیابان غذا در سایر نقاط شهری می تواند درتوسعه مکانی و زمانی گردشگری در تهران یاری نماینده باشد.

در چنین فضایی، نتایج یافته های یک مطالعه که درون مجموعه مدیریت شهری اجرا شده، راه اجتناب از گردشگری مخفیانه در شب را به مجموعه مدیریت شهری نشان داده است.

این یافته ها که از سوی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران منتشر شده در چند فصل کلی موضوع زیست شبانه را مورد آنالیز قرار داده و در نهایت با ارائه تصویر دقیقی از تجربیات جهانی، خطوط قرمز و نتایج مثبت اجرای این طرح برای شهر و شهروندان را منعکس نموده است. در فصول مختلف این تحقیق، تعاریف معین از زیست شبانه، ضعف های اجرایی این طرح، بایدها و نبایدهای زیست شبانه و در نهایت تجربه جهانی مورد آنالیز قرار گرفته است. ستون اصلی این مطالعه در بخش تجربیات جهانی، الگوی شهر سیدنی در استرالیا در اجرای زیست شبانه است که دو بعد جالب را نشان می دهد. در این شهر، دولت محلی(شهرداری) پیش از آنکه بازار گردشگری شبانه را راه اندازی کند، از عموم شهروندان یک نظرسنجی برای شناسایی احتیاجها و چالش های آنها انجام داده و مطابق با نتایج به دست آمده از این نظرسنجی، به مرحله عملیاتی گام نهاده است.

جامعه شناسان مشارکت نماینده در انجام این مطالعه در یک تعریف معین زیست شبانه را، نوعی تداوم زندگی روزانه دانسته اند که می توان از ظرفیت آن برای گذران اوقات فراغت شهروندان در کلا ن شهرها و همچنین تقویت مالی استفاده کرد. از نگاه آنها، زیست شبانه می تواند نقش عمده ای در شکل گیری تعاملات افراد داشته باشد به گونه ای که در نهایت سرمایه اجتماعی را افزایش دهد. از این رو معتقدند، زیست شبانه در الگوی جهانی یک پدیده با کارکرد چهارجانبه شامل مالی، فراغتی، ایمنی و خدماتی است که دو کارکرد نخست نسبت به کارنمودهای دیگر اهمیت بیشتری دارد.

در قالب کارکرد مالی، کسب و کارهای کوچک شبانه علاوه بر گردهمایی افراد در کنار هم، به تقویت مالی و اشتغال زایی یاری می نماید، علاوه بر این فرصتی برای ساماندهی کسب و کارهای خرد و خانگی فراهم می گردد و در نهایت بر اقتصاد شهری تاثیر می گذارد. در عین حال، از مهم ترین کارنمودهای فراغتی این طرح برای شهروندان آن است که با قرارگیری در یک فضای آرام و امن می توانند همراه با استفاده از فضای رستوران، سایر فعالیت های فرهنگی همچون دیدن تئاترهای خیابانی، کنسرت و... را انجام دهند.

با این حال براساس یافته های آنها، در طراحی شهری تهران، اساسا تعریف معینی برای حیات شبانه وجود ندارد و فضاهای عمومی که قابلیت مدیریت برای ایجاد زیست شبانه با ویژگی استفاده برای تمامی گروه های سنی را داشته باشد؛ در طراحی شهری دیده نشده است. اما آنالیز ها نشان می دهد: در شهر تهران شرایط به گونه ای است که بسیاری از پهنه های مرکزی که می تواند در جهت گردشگری قرار بگیرد، پهنه هایی است که اصولا از فضای جریان کالا، ثروت، اطلاعات، جمعیت و پول دور افتاده است. فضاهایی که در عین داشتن یک هویت و ارزش تاریخی، عملا شب ها خالی از جمعیت هستند. اما نکته مهم آنکه ردپای اجرای زیست شبانه، از سال های گذشته در برگزاری اعیاد ملی، جشن ها و مناسبت های مذهبی در شهر و در میان شهروندان وجود داشته است.

کارشناسان شهری باتوجه به تجربه جهانی و ویژگی های شهر تهران دو باید برای اجرای زیست شبانه مطرح می نمایند. اولین باید، خودرو زدایی از طرح زیست شبانه است. آنها معتقدند، خودرومحور بودن زیست شبانه آن را به اتومبیل گردی تقلیل می دهد و منجر به کاهش اصالت و ماهیت آن می گردد و همچنین باعث محرومیت افراد فاقد خودرو از استفاده از این طرح می گردد. یکی دیگر از الزامات اجرای این طرح از دیدگاه کارشناسان آن است که طرح زیست شبانه باید از دو ویژگی توامان فرهنگی-مالی در جهت تقویت سرزندگی شهری برخوردار باشد. مطابق با نتایج این مطالعه در حال حاضر مجموعه ای از موانع ساختاری ناشی از نوع نگاه مدیران و نبود زیرساخت ها و عوامل فرهنگی و مالی، اجرای طرح زیست شبانه را به حالت تعلیق درآورده است. در این مطالعه، علاوه بر ارائه یکسری هشدارها در قالب پیامدهای اجرای نادرست زیست شبانه، مجموعه ای از توصیه های سیاستی نیز به مدیران شهری اعلام شده است.

آنالیز تجربه سایر کشورها نشان می دهد در صورتی که اجرای گردشگری شبانه مطابق با ضوابط و چارچوب های معین پیش نرود، ممکن است پیامدهایی همچون ایجاد مزاحمت برای آرامش سایر شهروندان، رفتارهای ضداجتماعی همچون ریختن زباله ها در معابر، رواج آسیب های اجتماعی و... را داشته باشد اما در صورتی که بتواند در یک چارچوب معین پیش رود می تواند به شهر و شهروندان منافع زیادی برساند. به تعبیر دیگر اگر برنامه ریزی و سیاست گذاری علمی و منطبق با اصول و قواعد صورت نگیرد می توان هر آن انتظار داشت پیامدهای پیش بینی نشده و کژکارنمودهایی بروز پیدا کند. از این رو درحوزه سیاست گذاری به مدیران شهری، استانداری، نیروی انتظامی، نهادهای مدنی، وزارت فرهنگ و اتحادیه صنف رستوران ها که اجزای اصلی نهادهای سیاست گذاری در این حوزه شناخته شده اند، هفت توصیه شده است. اول آنکه از بالا سیاستی را تدوین نمایند که مورد اجماع و پذیرش گروه کثیری از جامعه قرار گیرد و حوزه اجرایی را به بخش خصوصی بسپارد. دوم آنکه تا زمانی که زیرساخت های اجرایی فراهم نشده به اجرایی کردن این طرح روی نیاورند. توصیه دیگر آن است که مناطقی را که پتانسیل زیست شبانه دارند شناسایی و در عین حال به کاربری مناطق مختلف و تفکیک مناطق مسکونی از تفریحی توجه نمایند. آنالیز ها نشان می دهد مناطقی از شهر تهران که بافت غالب آنها اداری است به عنوان مناطق دارای ظرفیت برای اجرای زیست شبانه شناخته می شوند. ایجاد امنیت برای شهروندان و محدوده های شهری، الگوسازی زندگی شبانه به وسیله محصولات فرهنگی، افزایش ساعات کار اصناف حداقل به صورت مناسبتی یا تعطیلات آخر هفته و کوشش برای از بین بردن فضاهای بی دفاع شهری از دیگر توصیه های سیاستی به مدیران شهری برای اجرای این طرح شناخته شده است.

در واقع به مدیران شهری توصیه شده است که پیش از اجرای طرح زیست شبانه، ابتدا چهار محور شامل امکانات مورداحتیاج، مکان یابی اجرای طرح، رویدادسنجی و تقویم سنجی و همچنین تامین امنیت محدوده های اجرای طرح را مورد توجه قرار دهند. به گفته کارشناسان می توان از پنج جهت نظارت ها را برای رفع موانع ساختاری افزایش داد. استفاده از نیروی انتظامی و حتی حضور نامحسوس پلیس، افزایش نور،نصب دوربین، مشخص زون هایی برای تردد یا حضور و منع حضور بعضی افراد (به طور مثال ویژه بانوان) و نظارت بر بخش خصوصی و نهادهای مردمی که قرار است در قالب این طرح فعالیت داشته باشند از مهم ترین راه چارههای شناخته شده برای افزایش نظارت ها است. آنالیز تجربه های جهانی نشان می دهد افزایش نور در محلات اجرای زیست شبانه، یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین روش های افزایش نظارت در این نقاط است.

در این بین، تجربه شهر سیدنی در استرالیا جالب توجه است. در این شهر، شیوه روبروه سیاست گذاری با رجوع به آرای مردمی برای سنجش احتیاجها و مسائل بوده است. در این شهر ابتدا احتیاجهای اصلی ذی نفعان در زیست شبانه شناسایی شد. براساس این نظرسنجی حمل و نقل بهتر، تنوع بخشی به فعالیت های شبانه، بهبود شرایط صدور مجوزها، افزایش خطوط دوچرخه سواری، افزایش ناوگان تاکسیرانی، ایجاد امنیت به وسیله رفع اشکال سیستم های روشنایی در محله های دچار شب مردگی، احتیاج به گسترش خدمات عمومی همچون افزایش تعداد سرویس های بهداشتی، گردآوری زباله و ساخت اپلیکیشن های اطلاع رسانی از جمله مهم ترین احتیاجهای شهروندان سیدنی عنوان شده و برای رفع این احتیاجها، مدیریت شهری چهار راه چاره متصل بودن شبکه ارتباطی میان مراکز زیست شبانه و ساکنان شهری، متنوع بودن خدمات ارائه شده، ایجاد محیط های مناسب به جهت دعوت از شهروندان و جوابگو بودن جهت رفع مقررات دست وپاگیر برای بروز خلاقیت را در پیش گرفته است.